Na 79 jaar: Memorials voor bemanningen neergestorte vliegtuigen

MONTFOORT • Het is woensdag 29 juni, D-day voor de onthulling van de twee oorlogsmonumenten in Montfoort. De eerste gasten, genodigden en nabestaanden worden onder het genot van een kopje koffie met een Knopenkoek in het Huis van Montfoort door burgemeester Petra van Hartskamp ontvangen. Er is een druk programma dat met militaire precisie in elkaar is gezet en waarvan de regie berust bij Hans Elzas van het Comité Memorials Montfoort.

Het hele gezelschap wordt per bus vervoerd naar de crashsite op Blokland waar op 3 februari 1943 de Short Stirling Bommenwerper BF-415 na door een Duitse nachtjager te zijn geraakt, brandend over Montfoort vloog en op 300 meter achter een boerderij op Blokland neerstort. De Canadese piloot George MacDougall en de zeven Britse bemanningsleden komen daarbij om het leven. Op de crashsite werd een toespraak gehouden en de Last Post geblazen. Aan de weg vindt de ceremonie plaats bij de onthulling van het eerste monument. Ons Genoegen/Carolus speelde gepaste muziek. Burgemeester Van Hartskamp houdt een toespraak, gevolgd door Kees Bazuine lid van het onderzoeksteam van het Comité Memorials Montfoort. Na het spelen van het Britse, Canadese en Nederlandse volkslied wordt het monument onthuld door Matt Johnston en zijn vrouw Ubie, geholpen door een aantal schoolkinderen. Matt is de kleinzoon van de omgekomen Richard (Dick) Williams. Legerdominee Wim de Bruin sprak een gebed en overpeinzing uit, waarna kransen en bloemen bij het monument worden gelegd. Alle omgekomen bemanningsleden liggen op de Algemene Begraafplaats aan de Julianalaan in Montfoort. 

Hierna vertrok de bus met gasten naar Heeswijk, waar vanuit de tuin van de familie Rozenboom zicht is op de crashsite Mastwijk. Joke de Wissel geeft een korte uitleg over wat er precies 79 jaar geleden met de Short Stirling Bommenwerper EH-888 is gebeurd. Ook hier zorgde een Duitse nachtjager ervoor dat de Stirling neerstort in de Hollandse IJssel en deels op de Mastwijkerkade. Zes Britse bemanningsleden kwamen daarbij om het leven. Het was de navigator Harold Mallen die op tijd uit het vliegtuig wist te springen maar later door de Duitsers werd opgepakt. Zowel Heeswijk als Mastwijk behoorden in die tijd nog tot Linschotens grondgebied.

Fly-By

Ook op de Mastwijkerdijk passende muziek door Ons Genoegen/Carolus waarna onderzoeker Jan Molenaar een toespraak in het Engels houdt. Daarna is het de beurt aan de Generaal Luchtmacht Nederland, Commodore Johan van Deventer die zijn toespraak precies op tijd afrondt zodat alle aanwezigen getuige kunnen zijn van een Fly-By door de Harvard B-182 van de vliegbasis Gilze-Rijen. De aangekondigde Spitfire moest verstek laten gaan. De piloot van deze Harvard vloog meerdere malen over Mastwijk alvorens hij met zijn wings nog een afscheidsgroet gaf en aan de horizon verdween. Voordat op Mastwijk het monument werd onthuld, vlaggen gehesen en kransen gelegd hield Gordon Garfit, zoon van de omgekomen boordwerktuigkundige Joseph Garfit, nog een kleine toespraak. Aanwezig waren verder Frederick Davis met zijn vrouw Vivian. Hij is de neef van de omgekomen boordschutter Frederick Davis. Ook Sidney Devereux neef van de omgekomen radiotelegrafist/boordschutter Devereux was aanwezig. Alle Britse bemanningsleden liggen op Begraafplaats Rusthof in Leusden. Op alle locaties stond de erewacht van de Bond van Wapenbroeders, Woerden en omstreken.

Terug in Zalencentrum St. Joseph kon een rijkelijke lunch worden gebruikt en werd door Ben van Drogenbroek in een oud vliegeniersuniform het lint doorgeknipt, waarmee de tentoonstelling werd geopend. Deze tentoonstelling was tot en met vrijdag te bezichtigen en trok een paar honderd bezoekers. Ter afsluiting werden de oorlogsgraven op de Algemene Begraafplaats aan de Julianalaan bezocht met bloemen, toespraken, gepaste muziek en met zang van Nancy Berend en Hanneke van der Horst. Hiermee kwam aan deze indrukwekkende dag een einde en was het hiermee voor de meeste nabestaanden een definitieve afsluiting.

Resultaat van een lange zoektocht

Ontelbare telefoontjes, pagina’s met mailverkeer, archiefonderzoek, niets was de leden van het Onderzoeksteam van Comité Memorials Montfoort teveel om, bijna 80 jaar na dato, alsnog namen, informatie en mogelijke nabestaanden te vinden van de veertien omgekomen bemanningsleden van de in 1943 neergestorte Sterling bommenwerpers.
29 juni 2022 werd hun D-day!

Paul van den Dungen