Een nieuw oorlogsverhaal na 75 jaar

Elk jaar verschijnen er nog boeken met nieuwe verhalen uit de Tweede Wereldoorlog. IJsselsteiner Martin Schuurman tekende in een boek het verhaal op van zijn vader die door de bezetters tewerkgesteld werd in Berlijn. In meerdere opzichten een bijzonder verhaal, te koop in de boekhandel.

IJSSELSTEIN - ‘Overleven in Berlijn’ gaat over de ervaringen van Adri Schuurman, die als 25-jarige IJsselsteiner begin maart 1943 in Berlijn arriveert, waar hij tot zijn verlof in februari 1944 zal blijven, waarna hij onderduikt in Jutphaas. In een meeslepend verhaal beschrijft Schuurman wat zijn vader beleefde, het werk in de fabriek, zijn woonsituatie, de contacten met Holland, de toenemende bombardementen en de gevolgen voor de burgerbevolking. Bijzonder omdat er niet veel is geschreven over tewerkgestelden en omdat Adri belangrijke pijlers in zijn leven had: zijn rotsvaste geloof, vertrouwen en de liefde voor zijn vriendin Anny. Ook al kende hij haar pas zes maanden, hij wist zeker dat hij na de oorlog met haar wilde trouwen en een gezin wilde stichten.

Brieven
Basis voor het boek zijn 47 brieven uit Berlijn en tien uit de onderduik. Schuurman kreeg de brieven na het overlijden van zijn moeder in 2003. “Gevonden in de linnenkast, keurig opgeborgen in een grote envelop, met een lintje eromheen”, vertelt hij. Het duurde tot 2016 voor hij de brieven ging uittypen. “Ik had de rust nodig om eraan te beginnen, want aan iets kostbaars moet je aandacht besteden.” In de brieven leerde hij zijn vader kennen in een periode waar nooit over was gepraat. “Ik had zo graag alles van hem willen horen. Waarom ging hij na zijn verlof niet terug naar Berlijn zoals de meeste mannen? Waarom zijn er geen brieven uit de laatste periode? Hoe was het weerzien met mijn moeder? Waar zijn de brieven gebleven die mijn moeder schreef? Nu denk ik: waarom heb ik er hem nooit naar gevraagd? Misschien omdat het leven liep zoals het liep; de jaren ‘50 en ‘60 waren de jaren van opbouw. Mijn ouders hadden het druk met hun gezin van acht kinderen en als jongere ben je ook bezig met je eigen leven.”
Nieuwsgierig
Uit de brieven blijkt dat Adri - “Zo schrijf ik, omdat ik ervoor koos een betrokken verteller te zijn” - in zijn kleine Berlijnse wereld breed van geest is. “Hij was betrokken bij Anny, haar familie en zijn eigen familie. Hij was nieuwsgierig naar het leven, handelde wat, bekommerde zich om broer Frans die ook in Berlijn was, en was geschokt door de ellende onder de burgers na de bombardementen.” Wat hem frustreerde was de stilstand in zijn ontwikkeling en scholing. “Daarom wilde hij dat zijn kinderen zich maximaal zouden kunnen ontplooien. Daar deed hij, ook financieel, alles voor.”
Schuurman merkte aan zijn vader dat 4 mei belangrijk was: “Wellicht door de ellende die hij heeft gezien.” Wat hij zijn vader na het schrijven van het boek nu zou willen zeggen? “Dat hij trotser op zichzelf had mogen zijn omdat hij is gegaan voor zijn geloof en de liefde.”

Lysette Verwegen

Ik had zo graag alles van mijn vader zelf willen horen