Nederlands Indië leeft in Linschoten

LINSCHOTEN  • De Indische avond met als titel ‘Mijn oma was een Njaj’ werd goed bezocht. De vrienden van Het Kruispunt in Linschoten trokken voor deze avond 150 bezoekers uit het hele land. Het combo Tjampoer verzorgde de muzikale begeleiding van de voorstelling. De liedjes die gespeeld werden hebben voor spreker Nico van Asdonck een link met Nederlands Indië. Buiten stond een foodtruck met Indisch/Moluks eten.

Nico van Asdonck woont met zijn gezin in Linschoten en werd door zijn vrouw geïnspireerd om op zoek te gaan naar zijn roots in Nederlands Indië. Zijn opa, Willem, werd door de Nederlanders gevonden in een weeshuis en gerekruteerd voor het Nederlandse leger. Zijn oma, Saina, was een Njaj. Het woord Njaj is moeilijk in één woord te vatten. Een Njaj is een Indische vrouw die samenleeft met een Indo-Europose man zonder getrouwd te zijn. Ook wel een concubine genoemd. Maar een Njaj is ook een zusje, moeder, oermoeder, huishoudster en vrouw. Willem erkende zijn kinderen en trouwde uiteindelijk met Saina. Iets wat veel soldaten in die tijd niet deden. Ze hadden immers thuis in Nederland vaak nog een gezin en leg dan maar eens uit wat je aan de andere kant van de oceaan aan het uitspoken bent. Zijn zoon Willem werd geboren in 1891 en hij was de vader van Nico. 

Eigen geschiedenis

Willem zat eveneens bij het Nederlandse leger en in 1931 ging hij met verlof naar Nederland zodat zijn oudste zoon een opleiding kon volgen. “Na een half jaar ging mijn vader terug naar Nederlands Indië’’, vertelt Nico. ‘’Moeder bleef achter met negen kinderen. Negen maanden later overlijdt moeder en vader kon niet meteen terug. Het oudste kind was ineens hoofd van het gezin. De kerk ving de kinderen op.” 

Vader Willem hertrouwde met Erna Rosa Klingler geboren in Nederlands Indië en samen kregen ze vier kinderen waar Nico er één van is. Er zat 35 jaar leeftijdsverschil tussen het echtpaar. Nico groeide op in Oudewater, zich nauwelijks bewust van zijn eigen geschiedenis.

Voor veel mensen in de zaal is het een herkenbaar verhaal. Er zijn mensen die een gelijkwaardige geschiedenis hebben. Maar veel mensen delen ook ervaringen die Nico vertelde over zijn vader. Zijn vader had in een Jappenkamp gezeten en op zijn vraag of er mensen zijn in de zaal die dit ook hebben meegemaakt gaan er vingers omhoog. Of dat er mensen zijn die de bootreis herinneren met ‘De Oranje’ en ook dan zijn er mensen die deze boot herinneren.

Emoties

Een avond als deze roept veel herinneringen op. Sylvia Hiert van stichting Pelita vertelt: “Op een avond als deze komen veel mensen omdat er muziek wordt gespeeld van het volk: ‘Kroncong’. Als het wordt gespeeld spelen de emoties op. Mensen voelen zich letterlijk gehoord. Daarom ben ik er ook vanuit Pelita. Voor een gesprek en een luisterend oor. Mensen delen dezelfde geschiedenis en daar is vanuit jong en oud behoefte aan. Er zijn veel bijeenkomsten als deze in het hele land. Soms kennen mensen elkaar van vroeger of van school. De mensen hebben heimwee naar vroeger naar een land dat er niet meer is.”

De mensen die deze avond in het Kruispunt bij elkaar zijn gekomen komen overal vandaan en met diverse redenen. Uit Tilburg, Purmerend, Oudewater, Utrecht en uiteraard Montfoort en Linschoten. Er is familie aanwezig van de spreker en er zijn mensen die lid zijn van ‘De vrienden van het Kruispunt. Zij zijn nieuwsgierig naar het verhaal en komen omdat de Indische avond georganiseerd wordt door de vereniging waar ze lid van zijn. Er zijn ook mensen die komen om hun ervaringen en verleden met elkaar te delen. Achter in de zaal hangen prachtig gefotografeerde portretten gemaakt door Gijs Possel. Hij fotografeerde mensen uit Linschoten en Montfoort die samen het Indische verleden met elkaar delen. Ze kennen elkaar bijna allemaal’, maar dat ze eenzelfde soort geschiedenis delen dat wisten ze niet.

Eén van de geportretteerden is Ewout Modderman. “Mijn binding met Nederlands Indië is mijn moeder. Ze woonde op Sumatra op een rubberplantage. Mijn oma was schrijfster. Haar naam was Madelon Lulofs. Ze schreef diverse boeken over het verleden van Nederlands Indië. Eén van haar boeken is zelfs verboden geweest, te controversieel. Ze was kritisch over het leven op de plantages en dat werd haar niet in dank afgenomen. Maar ook de andere kant van mijn familie heeft een band met Nederlands Indië. Mijn overgrootvader monsterde in 1792 aan in Batavia. Maar daar werd nooit over gesproken.”

De verhalen zijn allemaal anders

De verhalen van de geportretteerden zijn allemaal anders met als schakel Nederlands Indië. Er zijn mensen die geboren zijn in het huidige Indonesië, mensen die moesten kiezen of ze Indiër werden of Nederlander en daarom met “de Oranje” naar Nederland vertrokken. Er zijn mensen die betrokken waren bij de politionele acties tegen de onafhankelijkheidsstrijders en het daar nog steeds moeilijk mee hebben. Kinderen die geadopteerd zijn uit Indonesië en ouders die een kind hebben geadopteerd. Ze delen allemaal de liefde voor het tropisch klimaat, de muziek en het eten.

Zoveel mensen

Nico van Asdonck: “Het heeft mij verbaasd dat er zoveel mensen op deze avond zijn afgekomen. Ik organiseer al een aantal jaar een Indische bijeenkomst op 15 augustus. Dan is de toeloop van mensen altijd klein. Ik denk dat het woord ‘Njaj’ heeft gezorgd voor herkenning. Hier werd in het verleden niet over gesproken” Mensen lopen voorbij en bedanken Nico. De reacties zijn louter positief: “Het was indrukwekkend.” “Het woord ‘Njaj’ heeft mij getriggerd om te komen.” “Ik heb geweldig genoten, één en al herkenning.” “Wat een mooi verhaal.”

Liefde in de onderstroom

De avond werd afgesloten met het prachtige lied van Janneke ter Stege: “In de onderstroom.” Ook zij heeft een connectie met Nederlands Indië. De boodschap die Nico de mensen met deze avond wil meegeven is de laatste regel van het lied. “Gelukkig is er naast de pijn ook liefde in de onderstroom.”

Elvira Schenk