Een jaar in lockdown: zo verspreidde corona zich over Nederland

Nederland zit al een jaar op slot. Dinsdag was het precies een jaar geleden dat demissionair premier Mark Rutte de ‘intelligente lockdown’ afkondigde. Ondanks deze en andere maatregelen werd ons land hard getroffen door corona: in totaal overleden al meer dan 16 duizend Nederlanders aan het virus.

IJsselstein - Ook IJsselstein bleef niet buiten schot. Hier overleden 53 mensen aan corona. 2122 inwoners liepen het virus op, blijkt uit cijfers van het RIVM die tot en met 11 maart zijn bijgewerkt. De daadwerkelijke aantallen liggen waarschijnlijk hoger, omdat het RIVM alleen besmettingen en sterfgevallen telt die zijn doorgegeven door de GGD.

Het totaal aantal besmettingen heeft in het hele land inmiddels de grens van een miljoen gepasseerd. Hoe greep corona in Nederland om zich heen en welke plaatsen werden hard geraakt?

Frits Rosendaal herinnert zich nog goed welk appje hij vorig jaar naar zijn Italiaanse collega’s stuurde over carnaval. Het hoofd van de afdeling epidemiologie van het Leids Universitair Medisch Centrum schreef dat het volksfeest wel eens de ideale verspreidingsgelegenheid voor het coronavirus kon worden.

Rosendaals angst komt uit. Carnaval blijkt een heuse coronakatalysator onder de rivieren, waar van 23 tot en met 25 februari gehost, gefeest en gezongen wordt. “De weken erna zie je de ziekenhuisopnames in het zuiden omhoog schieten”, aldus de epidemioloog.

Dat de zwaarst getroffen gemeenten van deze eerste golf in Noord-Brabant liggen, is met de kennis van nu geen verrassing. Bernheze, Boekel en Cranendonck verloren bijzonder veel inwoners. Ook in Meierijstad hield het coronavirus huis. “In het lokale blad zag je op den duur wel vier pagina’s vol overlijdensadvertenties staan”, zegt Trix Cloosterman, voorzitter van de Coöperatie Sociaal Werk Meierijstad waarin vijf welzijnsorganisaties samenwerken.

“Partners, vrienden, familieleden - iedereen in Meierijstad kende wel iemand die aan het virus was overleden. Dat is heel heftig voor zo’n hechte gemeenschap.” Toch zag Cloosterman deze verdrietige weken ook de veerkracht van de gemeente. “Buren deden boodschappen voor elkaar, er werden door jongeren bloemen uitgedeeld, er zijn honderden eenzame mensen gebeld door vrijwilligers.”

Ongebruikelijk

Epidemioloog Rosendaal noemt het ongebruikelijk dat een virus vooral rondgaat in dorpen en kleinere steden, zoals bij de eerste golf. De tweede golf, die na de zomer begon, gedroeg zich voor een epidemie “veel normaler” met veel infecties in de randstad.

Studenten zijn deze tweede golf de “motor achter de besmettingen” geweest, stelt Rosendaal. “Eind augustus kwam het studentenleven weer op gang en ontmoetten jongeren elkaar. De weken daarop zag je de steden op de coronakaarten rood kleuren.”

“Studentensteden zijn bij uitstek plekken waar mensen uit het hele land terechtkomen”, vervolgt Rosendaal. “Studenten uit bijvoorbeeld Leiden komen daar niet per se vandaan. Zij gaan af en toe naar huis om hun ouders te bezoeken, waardoor het virus zich over de rest van Nederland kon verspreiden.” In de tweede golf overlijden in onder meer Laren, Krimpen aan de IJssel en Gouda relatief veel mensen aan corona.

Ruim een jaar na de eerste coronabesmetting in Nederland wordt gevreesd voor een derde golf. Of die voorkomen kan worden, hangt volgens Rosendaal af van de snelheid van het prikken. “Het wordt een strijd tussen verspreiding en vaccinatie. Laten we vooral hopen dat die laatste wint.”

Een jaar lang maatregelen en versoepelingen

De coronapersconferentie deed zijn intrede. Maatregelen werden aangekondigd, verzwaard en soms versoepeld.

- Toenmalig zorgminister Bruno Bruins en onderwijsminister Arie Slob kondigen op 15 maart 2020 de sluiting van openbare gelegenheden aan. Bruins, die vier dagen later af zal treden, roept op tot social distancing.

- De zomer staat in het teken van versoepelingen. Deze worden goeddeels op 6 mei aangekondigd door premier Rutte en de Bruins’ opvolger Hugo de Jonge. Zo mag de horeca vanaf 1 juni weer open.

- Na een persconferentieluwe zomer vragen Rutte en De Jonge op 6 augustus aandacht voor de nog altijd geldende maatregelen.

- Om het stijgende aantal besmettingen tegen te gaan, kondigt de premier op 13 oktober een “gedeeltelijke lockdown” aan. Een dag later moet onder andere de horeca wederom de deuren sluiten.

- Op 20 januari dit jaar komt Rutte met “het voornemen voor een avondklok”. Drie dagen later gaat de spertijd in en dient iedereen tussen 21:00 en 04:30 uur binnen te blijven.

- Vanwege de “te hoge besmettingscijfers” stelt Rutte op 8 maart dat verruiming “nog niet verantwoord” is.